दादी माँ के केले སྨོ་སྨོ་ཡི་ངང་ལག
Ursula Nafula
Catherine Groenewald
Nandani
རྒྱ་གར་སྐད།
རིམ་པ་བཞི་པ།
སྒྲུང་འདིའི་སྒྲ་འཇུག་ད་ལྟ་མེད།
दादी माँ का बगीचा बहुत सुंदर था और ज्वार, बाजरा और कसावा से भरा हुआ था। पर उनमें से सबसे अच्छे केले थे। ऐसे तो दादी माँ के बहुत सारे नाती-पोते थे, पर यह राज़ मुझे ही पता था कि मैं उनकी सबसे ज़्यादा लाडली हूँ। वह कई बार मुझे अपने घर बुलातीं। वे मुझे अपने छोटे-छोटे राज़ भी बतातीं। लेकिन एक राज़ जो वह मुझे से नहीं बताती थीं, वह यह था कि वह केले कहाँ पकाती हैं।
སྨོ་སྨོ་ཡི་ཤིང་འབྲས་ལྡུམ་ར་ནི་ཡ་མཚན་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། དེར་ཤིང་སྡོང་མོན་ཆག་དང་། ཁྲེ་རྒོད། ཁཱ་ས་ཝ་སོགས་ཀྱིས་ཁེངས་ཡོད་པ་རེད། ཡིན་ནའང་དེ་དག་གི་ནང་ནས་ཀྱང་ཡག་ཤོས་ནི་ངང་ལག་གི་ཤིང་སྡོང་རེད། སྤྱིར་སྨོ་སྨོ་ལ་ཚ་བོ་དང་ཚ་མོ་མང་པོ་ཡོད་ནའང་མོ་རང་གི་དགའ་མོས་ཆེ་ས་དེ་ང་རང་ཡིན་པ་ངས་གསང་སྟབས་ཀྱིས་ཤེས་སོང་། མོས་ནམ་རྒྱུན་ང་མོ་རང་གི་ཁྱིམ་ལ་སྐད་གཏོང་གི་ཡོད་ལ། དེར་མ་ཟད་ང་ལ་གསང་བ་ཆུང་ཆུང་མང་པོ་བཤད་ཀྱིན་ཡོད། ཡིན་ནའང་། གསང་བ་གཅིག་ནི་མོས་ང་ལ་ནམ་ཡང་བཤད་མྱོང་མེད། དེ་ནི་ངང་ལག་སྨིན་ཟིན་པ་རྣམས་གང་ན་ཡོད་པའི་སྐོར་རེད།
एक दिन मैंने देखा कि दादी माँ के घर के बाहर धूप में घास से बनी टोकरी रखी हुई है। जब मैंने उनसे ये पूछा ये किसलिए है तो मुझे बस इतना ही उत्तर मिला की “यह मेरी जादुई टोकरी है।” टोकरी के बगल में बहुत सारे केले के पत्ते थे जिन्हें दादी माँ समय-समय पर पलटती रहती थीं। मैं जानना चाहती थी कि “दादी माँ के ये पत्ते किस लिए हैं?” जब मैंने यह पूछा तो उन्होंने मुझे केवल ये बताया कि “ये जादुई पत्ते हैं।”
ཉི་མ་གཅིག་ལ་ངས་སྨོ་སྨོའི་ཁང་པའི་ཕྱི་རོལ་གྱི་ཉི་མ་དྲོ་ས་ཞིག་ན་རྩྭ་ཆག་གིས་བཟོས་པའི་སླེ་བོ་ཞིག་ཡོད་པ་མཐོང་། ངས་ཁོང་ལ་སླེ་བོ་དེ་ཅི་ཞིག་གི་སྐོར་ཡིན་པ་དྲིས་སྐབས་ང་ལ་ཕྱིར་ལན་བཏབ་དོན། “འདི་ནི་ངའི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་སླེ་བོ་ཡིན།” ཟེར། སླེ་བོ་དེ་ཡི་འཁྲིས་ན་ངང་ལག་གི་ལོ་མ་སྐོར་ཞིག་ཡོད་ལ། སྨོ་སྨོས་ལོ་མ་དེ་ཚོ་དུས་ནས་དུས་སུ་ཁ་ལོ་སྒོར་གྱིན་འདུག ངས་ལོ་མ་དེ་ཚོ་ཅི་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་དྲིས་སྐབས་མོས། “འདི་དག་ནི་ངའི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་ལོ་མ་རྣམས་ཡིན།” ཟེར།
दादी माँ के केलों, केले के पत्तों और उस बड़ी सी घास की टोकरी को देखना बड़ा ही मज़ेदार था। उन्होंने किसी ज़रूरी काम से मुझे मेरी माँ के पास भेज दिया। मैंने कहा “दादी माँ आप जो बना रही हैं मुझे देखने दीजिए न…” “बच्ची, ज़िद मत करो, जो कहा गया है वह करो,” उन्होंने चेताया। मैं भाग गई।
སྨོ་སྨོ་ལགས་ལ་བལྟས་ཀྱིན་བལྟས་ཀྱིན་ལྟ་འདོད་པ་ཞིག་རེད། མོ་རང་གི་ངང་ལག་རྣམས། ངང་ལག་གི་ལོ་མ་རྣམས། ད་དུང་རྩྭ་ཆག་གི་སླེ་བོ་དེ་དག ཡིན་ནའང་། ཉིན་ཞིག་སྨོ་སྨོས་ང་རང་ཨ་མ་ལགས་ཀྱི་འཁྲིས་ལ་ལས་ཀ་ཞིག་ལ་མངགས་སོང་། “སྨོ་སྨོ། སྐུ་མཁྱེན། ང་ལ་ཁྱེད་ཀྱི་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་ལ་ལྟ་རུ་ཆུག་དང་།”ཅེས་ངས་ཞུ་བ་འཐེན་པ་ཡིན། “བུ། ཨུ་ཚུགས་མ་བྱེད་ཅིག ལས་ཀ་ག་རེ་མངགས་པ་དེ་སྒྲུབ་ཏུ་རྒྱུག” ཅེས་མོས་ཨུ་ཚུགས་མཐར་སྐྱེལ་བྱས། དེར་བརྟེན་ང་ལས་ཀ་དེ་ལས་བར་ཕྱིན་པ་ཡིན།
जब मैं लौटी, दादी माँ बाहर बैठी थीं पर वहाँ न तो केले थे और न ही उसके पत्ते। “दादी माँ, टोकरी और सारे केले कहाँ हैं, और … कहा, “लेकिन मुझे एक ही उत्तर मिला कि “वे सब मेरे जादुई स्थान पर हैं।” यह सुनकर मुझे बहुत निराशा हुई!
ང་ཕྱིར་ཡོང་དུས། སྨོ་སྨོ་ཕྱི་ལོགས་ན་བསྡད་འདུག ཡིན་ནའང་སླེ་བོ་རྣམས་མི་འདུག་ལ། ངང་ལག་རྣམས་ཀྱང་མཐོང་སར་མི་འདུག “སྨོ་སྨོ། སླེ་བོ་དེ་གང་ན་ཡོད། ངང་ལག་རྣམས་གང་ལ་ཁྱེར། ལོ་མ་རྣམས་གང་ལ་་་་” ཡིན་ནའང་ང་ལ་ལན་གཅིག་རང་རག་པ་ནི་ཧ་ཅང་གི་བློ་ཕམ་སྐྱེས་པ་ཞིག་རེད། “དེ་ཚོ་ངའི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་ས་ཆ་ན་ཡོད།” ཟེར།
दो दिन बाद, दादी माँ ने मुझे अपनी छड़ी लाने के लिए अपने कमरे में भेजा। जैसे ही मैंने दरवाज़ा खोला वैसे ही पके केलों की मीठी सुगंध से मेरा मन खुश हो गया। अंदर के कमरे में दादी माँ की बड़ी सी घास की जादुई टोकरी थी। उसे पुराने कंबल से अच्छी तरह छुपाया गया था। मैंने उसे हटाया और मुझे एक लाजवाब खुशबू आई।
ཉི་མ་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་ལ། སྨོ་སྨོས་ང་མོ་རང་གི་ཉལ་ཁང་ནང་དུ་འཁར་རྒྱུག་ལེན་པར་མངགས་བྱུང་། ངས་མོའི་ཉལ་ཁང་གི་སྒོ་ཕྱེ་མ་ཐག་ངང་ལག་གི་དྲི་མ་ཞིམ་པོ་དེས་ང་རང་བཀུག་སོང་། ཁང་པའི་སྦུག་ན་སྨོ་སྨོ་ཡི་སྒྱུ་འཁྲུལ་གྱི་སླེ་བོ་དེ་འདུག སླེ་བོ་དེ་ཀམ་པ་ལི་རྙིང་པ་ཞིག་གིས་གཡོགས་འདུག ངས་ཀམ་པ་ལི་དེ་ཡར་བཀྱགས་པ་དང་དྲི་མ་ཞིམ་ཤོས་དེ་ཁྱབ་ཡོང་གི་འདུག
दादी माँ की आवाज़ सुनकर मैं चौंक गई “तुम क्या कर रही हो? जल्दी से मेरी छड़ी लाओ।” मैं जल्दी से उनकी छड़ी लेकर आ गई। “तुम किसलिए मुस्कुरा रही हो?” दादी माँ ने पूछा। जब उन्होंने यह पूछा तब मुझे एहसास हुआ कि मैं अभी भी उनके जादुई स्थान का पता लगने पर मुस्कुरा रही थी।
སྨོ་སྨོས་ང་ལ། ཁྱོད་ཀྱིས་ག་རེ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། མགྱོགས་པོར་འཁར་རྒྱུག་དེ་ཁྱེར་ཤོག་ཅེས་སྐད་བརྒྱབ་དུས་ང་རང་ཞེད་སོང་ལ། འཁར་རྒྱུག་དེ་བཟུང་ནས་མགྱོགས་པོར་ལོག་ཡོང་བ་ཡིན། སྨོ་སྨོས་ང་ལ་ཁྱོད་རང་ཅི་ཞིག་གི་དོན་དུ་དགོད་ཀྱིན་ཡོད་ཅེས་དྲིས་བྱུང་། དྲི་བ་དེས་ང་ལ་སོ་སོའི་འཛུམ་དེ་ནི་སྨོ་སྨོའི་གསང་བའི་ས་ཆ་དེ་རྙེད་སོང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་པ་ཚོར་བཅུག་བྱུང་།
अगले दिन जब वे मेरी माँ के पास आईं, तो मैं एक बार फिर केलों को देखने के लिए उनके घर भागी। वहाँ पर बहुत सारे पके केले थे। मैंने एक उठाया और उसे अपने कपड़ों में छिपा लिया। टोकरी को ढँकने के बाद मैं घर के पीछे गई और जल्दी से उसे खा लिया। यह उन सभी केलों से ज़्यादा मीठा था जो अब तक मैंने खाए थे।
ཉིན་རྗེས་མ་དེར་སྨོ་སྨོ་ལགས་ངའི་ཨ་མར་ལྟ་གི་ཕེབས་བྱུང་། མོ་རང་དེར་འབྱོར་མ་ཐག་ང་སླར་ཡང་མགྱོགས་པོ་ཕྱིར་སྨོ་སྨོའི་ནང་ལ་ངང་ལག་དེ་ཚོ་མུ་མཐུད་དུ་ཡོད་མེད་ལྟ་རུ་རྒྱུག་པ་ཡིན། ངང་ལག་ཧ་ཅང་སྨིན་ཚར་བ་འགའ་འདུག ངས་དེའི་ནང་གི་གཅིག་བླངས་ཏེ་ངའི་དུག་ལོག་གི་མཐུ་འོག་ལ་སྦས་པ་དང་། སླེ་བོ་དེའི་ཁ་ཕྱིར་བཀབས་རྗེས་ང་ཁང་པའི་རྒྱབ་ལ་སོང་སྟེ་ངང་ལག་དེ་མགྱོགས་པོར་ཟོས་པ་ཡིན། དེ་ནི་ངས་ད་བར་དུ་ཟོས་པའི་ངང་ལག་གི་ནང་ནས་ཞིམ་ཤོས་དེ་རེད།
उसी दिन, जब दादी माँ बगीचे से सब्ज़ियाँ तोड़ रही थीं, मैं केलों की ओर झाँककर उनकी आँख बचाकर केलों की चोरी की। सभी केले लगभग पक चुके थे। मैं चार से ज़्यादा केले नहीं ले पाई। जैसे ही मैं दबे पाँव दरवाजे की तरफ़ बढ़ी, मैंने बाहर दादी माँ को खाँसते हुए सुना। मैंने जल्दी से केलों को कपड़ों के अंदर छिपाया और उनसे बचकर निकल गई।
དེའི་ཉིན་རྗེས་མ་དེར། སྨོ་སྨོས་ཤིང་འབྲས་ལྡུམ་རའི་ནང་དུ་སྔོ་ཚོད་བཏོག་གིན་འདུག་ལ། ང་མགྱོགས་པོར་སྨོ་སྨོའི་ནང་ཕྱིན་ཏེ་ངང་ལག་དེ་དག་གི་པགས་པ་བཤུས་པ་ཡིན། ཕལ་ཆེར་ཚང་མ་སྨིན་འདུག ངས་ངང་ལག་བཞི་ཡིན་གཅིག་མིན་གཅིག་འཁྱེར་དགོས་ཀྱི་འདུག དེ་ལྟར་ང་སྒོ་འགྲམ་བར་དུ་རྐང་འཇབ་ལག་འཇབ་ངང་ཡོང་སྐབས་ངས་སྨོ་སྨོ་ཕྱི་ལོགས་ན་གློ་ལུ་བྱེད་བཞིན་པ་ཐོས་བྱུང་། ངས་ངང་ལག་དེ་ཚོ་དུག་ལོག་གི་མཐུ་འོག་ལ་སྦས་ཏེ་མོ་རང་གི་འཁྲིས་ནས་ཕར་ཕྱིན་པ་ཡིན།
अगले दिन बाज़ार था। दादी माँ जल्दी उठीं। वे हमेशा पके केले और कसावा को बाज़ार बेचने जाती थीं। मुझे उस दिन उनके घर जाने की जल्दी नहीं थी। लेकिन मैं उनसे ज़्यादा दिन दूर नहीं रह सकी।
དེའི་ཕྱི་ཉིན་ནི་ཚོང་རར་འགྲོ་བའི་ཉིན་མོ་རེད། སྨོ་སྨོ་ཞོགས་པ་སྔ་པོ་ནས་གཉིད་སད་འདུག ཁོང་གིས་ནམ་རྒྱུན་ངང་ལག་དང་ཁཱ་ས་ཝ་ཁྱེར་ནས་ཁྲོམ་ནས་བཙོང་གི་ཡོད། ཉིན་མོ་དེར་ང་མོ་རང་ལ་ལྟ་བར་ཕྱིན་མེད། ཡིན་ནའང་ང་ཡིབ་ནས་རྒྱུན་རིང་པོ་འདུག་ཐུབ་གི་མ་རེད།
उस शाम को मुझे मेरी माँ, पिता और दादी माँ ने बुलाया। मुझे पता था क्यों। उस ही रात जब मैं सोने के लिए लेटी, मैंने फैसला किया कि अब मैं कभी भी दादी माँ, अपने माता-पिता और किसी और की चोरी नहीं करूँगी।
ཉིན་དེའི་ཕྱི་དྲོ་ཙམ་ལ། ཨ་མ་ལགས་དང་། པཱ་ལགས། སྨོ་སྨོ་བཅས་ཀྱིས་ང་སྐད་བཏང་བྱུང་། ངས་ག་རེ་ཡིན་པ་ཧ་གོ་སོང་། མཚན་མོ་དེར་ང་མར་གཉིད་ཉལ་དུས་ངས་ད་ནས་བཟུང་བརྐུ་བྱེད་མི་རུང་བ་ཤེས་བྱུང་། སྨོ་སྨོའི་ས་ནས་བརྐུ་མི་རུང་ལ། ཕ་མའི་ས་ནས་བརྐུ་མི་རུང་། དེ་བས་ཀྱང་མི་གཞན་པའི་ས་ནས་བརྐུ་མི་རུང་བ་ཤེས་བྱུང་།
རྩོམ་པ་པོ།: Ursula Nafula
རི་མོ་མཁན།: Catherine Groenewald
སྒྱུར་པ་པོ།: Nandani
སྐད་ཡིག: རྒྱ་གར་སྐད།
རིམ་པ།: རིམ་པ་བཞི་པ།
ཁུངས།: ཡོང་ཁུངས། Grandma's bananas ་ནི་ ཨཱ་ཕྲི་ཀའི་བྱིས་སྒྲུང་ ནས་ཡིན།
བྱིས་སྒྲུང་འདི་དག་ལ་ གསར་གཏོད་ཐུན་མོང་ལ་དབང་བ། ཁྱད་ཆོས། 3.0 རྒྱལ་སྤྱིའི་ཆོག་མཆན། ་གི་བདག་དབང་ཅན་ཡིན།